ضرورت بازنگری فعالیت سمن‌ها برای پیشگیری از تضعیف ماموریت و ماهیت آن‌ها

عضو هیات علمی دانشگاه شهید چمران اهواز بر ضرورت بازنگری فعالیت سازمان‌های مردم‌نهاد برای پیشگیری از تضعیف ماموریت و ماهیت ایثارگرانه، غیرانتفاعی و مردمی آنها تاکید کرد.

به گزارش پایگاه خبری خپزتاب،به نقل از ایسنا، یدالله مهرعلیزاده امروز (۲۲ آبان) در دومین روز همایش بین‌المللی “سیلاب اگر تکرار شود” که در اهواز در حال برگزاری است، با اشاره به مطالعه انجام شده در شبکه ملی جامعه و دانشگاه بر روی فعالیت سازمان‌های مردم‌نهاد و بررسی عملکرد آنها در سیلاب بهار ۹۸ در خوزستان، اظهار کرد: در بررسی سازمان‌های مردم‌نهاد، در حوزه دولت – ملت، سوالات متعددی در بحث توسعه و تحول ملت‌ها مطرح می‌شود که به عنوان مثال، دولت چه اندازه در مقوله اقتصاد مداخله کند؟

چگونه و تا چه زمانی مداخله کند؟ در این موضوع، بخش‌های اساسی دولت، بخش خصوصی و بخش مردمی و سازمان‌های مردم‌نهاد را باید مدنظر داشته باشیم که این بخش‌ها در کنش متقابل با یکدیگر هستند و این کنش است که میزان تاب‌آوری جامعه را مشخص می کند.

به گزارش خوزتاب، وی افزود: تاب‌آوری در سه حوزه پایداری اجتماعی، رونق اقتصادی و یکپارچگی اکوسیستم و زیست‌محیطی که جامعه در آن زندگی می‌کند، بررسی می‌شود. در زمان وقوع سیل در خوزستان، در قالب شبکه ملی جامعه و دانشگاه، موضوع تاثیر فعالیت سازمان‌های مردم‌نهاد در سیلاب بررسی شد.

سمن‌ها در استان خوزستان به طور ویژه در حوزه های اطلاع‌رسانی، جمع‌آوری کمک‌های مردمی، شناسایی خیرین و همچنین راه‌اندازی موکب و توزیع غذا، فعالیت داشتند و بخشی نیز در حوزه ارائه خدمات روان‌شناسی و تربیتی فعال شدند. بخشی از سمن‌ها نیز در حوزه فرهنگی و اجتماعی و هنری و همچنین پزشکی، خدماتی را به سیل‌زدگان و افراد ساکن در کمپ‌ها ارائه می دادند.

مهرعلیزاده تصریح کرد: اقدام شایسته‌ای که در مجموعه استانداری خوزستان انجام شد این بود که یک شورای هماهنگی مدیریت بحران سازمان‌های مردم‌نهاد تشکیل و ذیل آن، ۱۲ کارگروه ایجاد شد که تلاش می کرد ارتباطی نظام‌مند میان سمن‌های استان و سمن‌های استان‌های دیگر برقرار کند تا بتوانند خدمات را به صورت هماهنگ ارائه کنند.

به دنبال فعالیت سمن‌ها در جریان سیلاب، حرکت‌های خودجوش مردمی خوبی شکل گرفت که موجب تقویت سرمایه اجتماعی در استان شد و شاهد بودیم در برخی حوزه‌ها که دولت یا توان ورود نداشت و یا سرعت ارائه خدمات اندک بود، سازمان‌های مردم‌نهاد به‌خوبی و سریع وارد عمل شدند.

عضو هیات علمی دانشگاه شهید چمران اهواز ادامه داد: سرعت بالای خدمات‌رسانی و همچنین کیفیت خدمات، از ویژگی‌های بارز فعالیت سمن‌ها در جریان سیلاب بود. ولی باید به این نکته اشاره کرد که عملکرد سمن‌ها در جریان سیلاب علی‌رغم مزیت‌ها و نکات مثبتی که به همراه داشت، با مشکلاتی نیز مواجه بود.

هر پدیده اجتماعی که شکل می‌گیرد، نیازمند ساختار اجتماعی است و ساختار سمن‌ها بر پایه ایثار، خدمات‌رسانی و اصل عدم انتفاع است که ظرفیت جدید اجتماعی ایجاد و به کوچک‌سازی دولت نیز کمک می‌کند. همچنین در مواقع بحران، جریان کمک‌رسانی و برنامه‌ریزی و اجرا را تسهیل می‌کند.

وی ادامه داد: در جریان سیلاب خوزستان مشکلاتی در حوزه سمن‌ها وجود داشت که به نوعی مزیت سمن‌ها در بخش افزایش تاب‌آوری را تحت‌الشعاع قرار داد. مهمترین مشکل در این بخش، ابهام در شبکه‌سازی بود. وقتی صحبت از شبکه می‌شود، یک رابطه نظام‌دار اجتماعی بر مبنای چابکی و تقویت سرمایه اجتماعی مدنظر است.

سازمان‌های مردم‌نهاد جوشش مردمی دارند، در حالی که سازمان‌های دولت‌نهاد از دل دولت برمی آیند. در این بخش، شاهد ناهماهنگی‌هایی در کمک‌رسانی بودیم و نکته دیگر اینکه، مرزهای هویتی سمن‌ها در مقطع سیلاب مشخص نبود. سمن‌ها در حوزه‌های خاصی فعالیت‌ می‌کنند، این در حالی بود که در مقطع زمانی سیل سمن‌ها فارغ از حوزه فعالیت‌شان، هر کاری می‌کردند و در حوزه‌هایی ورود کردند که ارتباطی با زمینه فعالیت آنها نداشت.

مهرعلیزاده گفت: مشکل دیگری که سمن‌ها با آن مواجه بودند این بود که دسترسی به منابع نداشتند و به جز کمک‌های خیرین، به منبع دیگری دسترسی نداشتند. در مواردی شاهد بودیم که سمن‌ها ایده‌های خوبی در بخش کمک‌رسانی داشتند، ولی به دلیل محدودیت در منابع، قدرت ارتباط با مردم و اجرای ایده خود را نداشتند. همچنین ناهماهنگی گسترده‌ای در زمینه ارتباط سمن‌ها با یکدیگر، ارتباط با جامعه و ارتباط با دولت مشاهده می‌شد.

به گزارش خوزتاب، وی ادامه داد: پر کردن شکاف میان جامعه و دولت و برقراری یک ارتباط تعاملی و ایجاد جریان توانمندسازی، از جمله انگیزه‌های ایجاد سمن‌ها است که این هدف، در یک اقتصاد آزاد رقابتی ایجاد می‌شود و اگر سمن به دولت وابسته شد و بخواهد در چهارچوب سیستم‌های دولتی خدمات بدهد، بحث‌های سیاسی و جناح‌بازی‌ها نمایان می‌شود و در سیلاب شاهد این موضوع بودیم. در زمان سیلاب، چالش‌های درونی و بیرونی سمن‌ها نمایان شد که یکی از مهمترین چالش‌ها، بی اعتمادی سمن‌ها به یکدیگر، به جامعه و دولت و همچنین بی اعتمادی دولت به سمن‌ها بود.

عضو هیات علمی دانشگاه شهید چمران اهواز گفت: نکته مهم این است که در کشور، سمن‌ها به دنبال بحران هستند و در شرایط بحران، فعال می‌شوند، این در حالی است که در زمینه پیشگیری از بحران اقدام موثری انجام نمی‌دهند. اگر بخواهیم درس‌آموخته‌ای از این مقوله داشته باشیم، باید به این نکته اشاره کرد در بستری از دموکراسی رفاقتی و قومیتی و اقتصاد سیاسی، فعالیت سمن‌ها اگر بازنگری نشود، موجب تضعیف ماموریت و ماهیت ایثارگرانه، غیرانتفاعی و مردمی آنها می‌شود.